Balangay at Barangay

(courtesy of Wikipedia/ Mwx German Wikipedia)
Snake incarnation of an umalagad: Amaya’s kambal-ahas (this instant serpentine celebrity is actually a corn snake, a colubrid-type that has no venom and commonly found in North American corn fields preying on mice and rats)

Noon ko pa nadinig ang isang matagal nang urban legend tungkol sa isang socialite na may kakambal umanong ahas na nananahan daw sa isa sa mga kilalang properties nila at may isang magandang aktres ang naka-engkwentro umano ito. Ewan ko at dapat bang magpaniwala doon ngunit para sa akin, na-mesmerize na ako sa isang makulay na ahas na umiinog sa epicseryeng may pamagat na “Amaya”. What’s with the name? Female ng “Amay Bisaya”? Kasi nga ang mga tauhan sa naturang TV show ay mga sinaunang Bisaya at ang pagbanggit ng Sugbu (Cebu) o banwa (bayan) at ang pintados-look ng mga tao ay mga cue words na ang setting ay sa Visayas region during the pre-Hispanic times. Kaya pala kakaiba ang maraming terms na ginagamit dito at hindi yung mga usually nasa Makabayan (HeKaSi) at Araling Panlipunan textbooks na mostly tungkol sa ancient Tagalogs at iilan lang ang tungkol sa ibang pangkat gaya ng mga Ilokano, Igorot, Bisaya, o Moro. Halimbawa, sa mga textbooks, ang sabi doon ay “maharlika” ang tawag sa high society sa lipunan ng mga Tagalog samantalang sa “Amaya” ay mga kadatuan at tumao. Nagkakatalo lang sa “timawa”. Kaya nga hindi dapat masamain kung matawag na “mukhang-timawa” kasi mga malalayang tao sila. Eh, kung “mukhang-alipin” kaya ang itawag sa iyo? Again, mga sinaunang Bisaya sa “Amaya” kaya sa halip na “alipin” ang sinasabi ay “uripon”. Hindi “aliping sagigilid/namamahay” kundi “hayohay”. Sa halip na “barangay” ay “banwa”. Ang balangay ay karakoa tapos para sa bangka, baroto. Ang kanilang mga anito ay tinatawag na diwata at umalagad. Gayundin sa pagtawag ng mga Bisaya sa kani-kanilang kaanak na distinct talaga mula sa mga Tagalog at iba pang pangkat-etniko ng kapuluan. Maraming Bisayan terms na mapapansin dito. Siyangapala, bakit kaya sa Visayas region naka-set ang epic-serye na ito? Parang nai-imagine ko na... baka ang mga tauhan dito ay yaong ‘fictional ancestors’ nina Lapu-Lapu, Rajah Humabon, Sikatuna, at iba pang kilalang pinunong Bisaya?
Nang ipinalalabas ang promo ng nabanggit na TV show, hindi yata bagay na si Marian ang gaganap sa papel ng bida dahil litaw na litaw ang Spanish-Filipino mestiza look niya ngunit dahil sa kwento ay na-justify kung bakit papayagan ang malasutla at mapusyaw niyang kutis. Ang term na “prinsesa” ay hango sa salitang Kastila kaya kung babanggitin ito sa show, mai-spoil ang kwento plus mga puna pa ng mga historians. Thus, the word “binukot”. Ang mga anak na babae ng datu ay nakatira sa attic o bukot ng kanilang balay. Tapos, hindi pa sila naaarawan kaya pumusyaw lalo ang balat nila (paano na ang Vitamin D?). hmmm, lahat kaya ng mga sinaunang Pilipino ay mga kayumanggi? Maliban na lang ang mga may lahing Tsino at Arabe kasi ang mga dayuhang ito ay matagal nang nakipag-ugnayan sa mga ninuno at ilan sa kanila ay nanatili na dito sa Pilipinas. Ah, oo nga pala at hindi pa nagkakaisa ang kapuluan noon sa iisang katawagan at bansa (ito ang naging alas ng mga dayuhang mananakop). May nabasa akong article sa Wikipedia na may mga sapantaha or strange accounts na mula pa noong ancient times, may ilang alamat ng mga tao buhat sa iba’t ibang bansa ang tungkol sa Chryseis o lupain ng ginto na isang kapuluan sa timog-silangang Asya sa gilid ng isang napakalawak na karagatan (“Ma-Yi” nga ang tawag ng mga Tsino dito, eh). Tapos, may mga malalakas ang loob na mga Griyegong manlalakbay ang nakarating umano sa mga pulo ng Visayas 2,000 years ago. Kung totoo man yun, eh di hindi lang pala sa mga Espanyol at Amerikano nakuha ng mga Pinoy ang Caucasian genes. Malay natin na hindi naman pala tayo purung-puro na mga Malay.
Going back to the name “Amaya”. Parang word game lang, ha? Naalala ko ang isang sinubaybayan kong sci-fi fantasy sa channel 7 din yun, ang “Atlantika”, ang pangalan ng bidang babae dito na ginanapan ni Iza Calzado ay “Amaya”. May connection ito at ang epic-serye ngayong 2011. Paano, ang gumaganap na “Amaya” ay ang girlfriend ng ka-love team noon ni Iza sa Atlantika, hehe! Meron ngang pag-uulit lang ng character names. Gaya rin sa “Captain Barbell”, ang pangalan ng karakter dito ni Lovi Poe ay “Althea” na recipient ng puso ng pumanaw na asawa ng bida. At naalala ko noong 2004, may light drama noon sa channel 7 din na “Twin Hearts”. Ang pangalan ng bidang babae na si Tanya Garcia ang gumanap at isa rin heart recipient, ay “Althea”. Man, name games. Hehe, bahala na nga ang writers nila! By the way, napanood ko na si Gardo Versoza bilang Machete (at naalala ko pa yung nakita kong pin-up photo niya sa isang lumang showbiz magazine noong starlet pa siya noong '90s- naka-bikini tapos naka-pose sa may poolside, hehe!) at sa action-fantasy teledrama na “Sugo” sa 7 bilang Apo Abucay (bayan yun sa Bataan, a!) Yung pangalawang nabanggit ko, raha na raha rin ang karakter niya pero mas bagay sa kanya ang maging Rajah Mangubat. Ah, meron nga palang apelyidong “Mangubat”, ano?